13 Ağustos 1943 tarihinde kurulan İstanbul Satranç Derneği (İSD ya da üyelerinin söylediği şekliyle “Dernek”) ilk gününden bu yana, satrançtan başlayarak ve zaman içinde kültürel alanın tamamına yayılmış olarak, Türk modernleşmesi üzerinde önemli etkilere sahip olan bir kuruluştur.
Kuruculardan başlamak üzere, her dönemde dernek üyelerinin bir bölümünü yüksek mevkilerde satrançseverler oluşturmuştur. Bu üyelerin kişisel maddi katkılarının yanı sıra, derneğin diğer ülkelerdeki satranç organizasyonları ile birebir temas kurması olanağını sağlamak açısından da büyük hizmetleri olmuştur. Böylelikle dernek, satranç başta olmak üzere dönem olanakları çerçevesinde dünyadaki gelişmeleri en yakından izleyen ve yararlı bulduklarını daha da geliştirerek günlük yaşama uygulayan sivil kurumların başında gelmiştir.
Devlete bağlandığı 1991 yılına kadar Türkiye Satranç Federasyonu’nun kendisi de İSD’nin içinde bir odadan ibarettir. TSF’nin hem FIDE ve diğer ülke federasyonlarıyla ilişkileri hem de federasyonun yurt içi programı, kurulduğu 1954 yılından bu tarihe kadar pratikte İSD tarafından yürütülmüştür.
Dernek üyelerinin önemli bir bölümü de her zaman öğrencilerden oluşmuştur. İSD bu anlamda pek çok gence kültür yuvası olmuştur: Derneğe devam eden gençler, kendilerinden kuvvetli ustalarla oynayıp satrançlarını ilerletme olağı bularak kendileri geleceğin ustalarına dönüşürken, çok kültürlü dernek atmosferinin sunduğu entelektüel birikimden de yararlanmışlardır.
Derneğin, satrancın doğası gereği aynı anda hem özgürlükçü hem de üyeler arasında kayıtsız-şartsız biçimde ve hiçbir ayrım gözetmeksizin karşılıklı saygıyı ve sevgiyi esas alan yapısı bu atmosfere olanak sağlamış ve bu yuvada yetişen gençler, “büyüklerinden ezberleyerek” değil, “büyükleriyle tartışarak” kazandıkları birikimleri yaşamları boyunca gittikleri her yere taşımışlardır. Bu birikimler satrançla sınırlı değildir. Dernek tarihimizde, satranç oyununu ilerletirken, bir yandan da yeni bir yabancı dil öğrenmiş ya da tümden yeni bir meslek edinmiş çok sayıda üyemiz bulunmaktadır.
Bu gençler arasından da yeni satranç ustalarının yanı sıra toplumu etkileme gücüne sahip yeni “büyükler” yetişmiş, bu üyelerimiz gittikleri her yere İSD’nin ışığını taşımış ve derneğimiz bugünlere kadar süregelmiştir.
Dernek günümüzde de etkin olarak çalışmakta, her zaman daha iyi bir hamle arayan ilerlemeci geleneğini sürdürmektedir.